ژئوشیمی زیست‌محیطی عناصر بالقوه سمّی در باطله‌های فرآوری معدن سرب و روی آهنگران، استان همدان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ماهرخ قنبری مهذب ¹
• گیتی فرقانی تهرانی ¹
• افشین قشلاقی ²

¹ گروه آب شناسی و زمین شناسی زیست محیطی، دانشکده علوم، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

² دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

10.22067/econg.2024.85154.1094

چکیده

هدف از این پژوهش، بررسی ژئوشیمی زیست‌محیطی عناصر بالقوّه سمّی در باطله‌های فرآوری معدن سرب و روی آهنگران، واقع در 95 کیلومتری جنوب شرق همدان است. به این منظور، پارامترهای فیزیکی-شیمیایی، فازهای کانیایی و غلظت عناصر بالقوه سمّی در 14 نمونه بررسی شد. pH نمونه‌های باطله در محدوده بین 7‏‏/7 تا 4‏‏/9، کربنات بین 5/50 تا 5/64 درصد و ظرفیت تبادل کاتیونی بین 3‏‏/27 تا 1‏‏/35 میلی‌اکی‌والان بر 100 گرم متغیر است. کانی رسی غالب در نمونه‌های باطله مونتموریلونیت، و کانی‌های کوارتز و سیدریت فراوان‌ترین فازهای کانیایی هستند. بر اساس داده‌های غلظت کل عناصر بالقوه سمّی و محاسبه‌ ضرایب زیست‌محیطی، نمونه‌های باطله نسبت به عناصر سرب، آنتبموان، روی، کادمیم، آرسنیک، منگنز و نقره غنی‌شدگی نشان می‌دهند و دارای خطر اکولوژیکی بسیار زیاد می‌باشند. ارزیابی خطر سلامت برای جمعیت‌های انسانی پیرامون معدن نشان می‌دهد که مقدار ضریب خطر عناصر مختلف در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. بیشترین خطر غیرسرطانزایی برای مسیر بلع، استنشاق، و تماس پوستی به ترتیب مربوط به عناصر آرسنیک، منگنز و کادمیم می‌باشد. بلع عناصر آرسنیک، کادمیم و کروم برای کودکان و بلع کادمیم برای بزرگسالان با خطر سرطانزایی همراه است. بر اساس نتایج به دست آمده، باطله‌های فرآوری معدن آهنگران پتانسیل آلوده کردن منابع آب زیرزمینی و خاک کشاورزی پیرامون معدن را داشته، و بنابراین اعمال تمهیدات زیست‌محیطی مناسب برای دفع مناسب باطله‌ها یا پاکسازی آنها ضروری است.

کلیدواژه‌ها

• آلودگی
• باطله فرآوری
• معدن آهنگران
• زون سنندج-سیرجان

---